اثرات کشاورزی بر محیط زیست غیر قابل چشم پوشی است و نمیتوان آن را انکار کرد و اگر از هم اکنون به فکر رفع این اثرات نباشیم در سال‌های آتی با مشکلات فراوانی روبرو خواهیم شد. در این گفتار سعی کرده ایم تا این اثرات را مشخص و بررسی نماییم.

تاثیرات کشاورزی بر محیط زیست

کشاورزی یکی از اولین فعالیت های اقتصادی بشر بوده است که سابقه چند هزار ساله دارد اما از چند دهه پیش با صنعتی شدن این حوزه و تلاش برای تولید بیشتر در جهت تامین مواد غذایی مورد نیاز بشر و البته افزایش سود در بخش تولیدات کشاورزی، تغییرات زیادی در ساختار محیط زیست مخصوصا خاک رخ داده است که چراغ قرمزی پیش روی ماست و به ما هشدار می دهد.

تاثیر کشاورزی بر خاک

یکی از مشکلات اساسی که کشور ما نیز گریبان گیر این موضوع شده است، بحث فرساش خاک است. استفاده بی رویه از تجهیزات صنعتی و کودها و ... برای حاصلخیزی هرچه بیشتر زمین ها، موجب شده است که خاک فرسوده شود و دیگر قابل استفاده نباشد. خاک به دلایل مختلفی مانند اسیدی شدن، شور شدن و ... فرسوده می شود و توانایی نگهداری و رشد گیاه را از دست می دهد. بدون خاک، کشاورزی معنا ندارد.

از دیگر اثرات کشاورزی بر محیط زیست می توان به این مورد اشاره کرد که در اثر فرسایش خاک مقدار زیادی از شن و ... از خاک شسته می شود و در زمین های پایین دست رسوب می کند. این مورد هم ساختار خاک اولیه و هم ساختار خاک های پایین دست را تغییر می دهد و هر دو آنها را برای کشاورزی نامناسب می کند. همچنین با این روند، تنوع گیاهی این زمین ها دستخوش تغییراتی می شود و اکوسیستم منطقه دچار تغییرات ناخواسته منجر به بحران خواهد شد. همچنین استفاده از بذرهای تراریخته منجر به تغییر در ساختار خاک و همچنین پوشش گیاهی می شود که به مرور زمان خسارات جبران ناپذیری به خاک وارد می کند. راه حل مناسب برای اینکه هم میزان تولید بیشتر باشد و هم بذرها به خاک آسیب نزنند، خرید بذر هیبریدی و کاشت این بذرها در زمین های زراعی است. زیرا این بذرها دچار تغییرات ژنتیکی نشده اند اما از طرفی از لحاظ تولید به صرفه تر هستند. بذرهای هیبریدی تمامی ویژگی های خوب والدهای خود را دارند.

تاثیر کشاورزی بر رودخانه ها

از دیگر اثرات کشاورزی بر محیط زیست می توان به این مورد اشاره کرد که هجوم کشاورزان به بستر رودخانه ها و از بین بردن ساختاری که به صورت طبیعی برای جلوگیری از طغیان رودخانه بوجود آمده است و تغییر کاربری بستر رودخانه ها موجب می شود که احتمال رخ دادن سیل در این مناطق به شدت بیشتر شود که در سالیان اخیر این موضوع در کشور ما اثرات منفی بسیاری به جا گذاشته است. طغیان این رودخانه ها علاوه بر خساراتی که به زندگی انسانی وارد می کند، باعث از بین رفتن و تخریب خاک نیز می شود.

تاثیر سموم کشاورزی بر محیط زیست

یکی دیگر از مشکلاتی که کشاورزی برای رودخانه ها ایجاد کرده است این است که انسان ها برای افزایش نرخ تولید بدون در نظرگرفتن اثرات جانبی و مشکلات ایجاد شده، به سراغ خرید کود شیمیایی و سم ها و ... رفته اند و به طرز غیرقابل کنترلی از آن ها استفاده میک نند که مقدار مازاد آن شسته می شود و به طریقی وارد رودخانه ها و یا آب های زیرزمینی شده و کیفیت آب رودخانه و منابع زیرزمینی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند. این آب می تواند اثرات جانبی دیگری برای سایر زمین ها و گیاهان و آبزیان بستر خود بوجود بیاورد که بررسی مقدار این خسارت از توان انسان خارج است. لذا افزایش غلظت مواد شیمیایی در آب که یکی از تاثیرات کودهای شیمیایی بر محیط زیست است، رودخانه ها و اکوسیستم آبزیان را به شدت به خطر خواهد انداخت. دو عنصر فسفر و نیتروژن در ساختار کودها و آفت کش ها به مقدار بسیار زیادی وجود دارند که به طریق گفته شده در بالا، وارد اکوسیستم آبی می شوند. یکی از راه های رفع این مشکلات، استفاده از کودهای طبیعی است که در کشاورزی ارگانیک بیشتر استفاده میشود. خرید کود آلی و استفاده از آن ها موجب می شود که مواد شیمیایی مضر وراد خاک نشوند و بسیاری از مشکلات ناشی از آنها حل شود. البته استفاده به میزان مورد نیاز و تحت کنترل از کودهای شیمیایی می تواند از خسارات آن بکاهد.

البته تاثیر کشاورزی بر آب محدود به موارد بالا نیست. کشاورزی بدون در نظر گرفتن رویه های مناسب برای جلوگیری از هدررفت آب، باعث از بین رفتن منابع و ذخایر آبی شده که مشکل بسیار مهمی است. آب عامل اولیه تشکیل تمدن ها بوده است و از بین بردن بی رویه آن برای کسب سود بیشتر و یا به دلیل اهمال کاری، بسیار خطرناک و غیرانسانی است. همانگونه که گذشتگان به فکر ما بوده‌اند، ما نیز در قبال آیندگان مسئول هستیم.

بیابان زایی و کشاورزی

با توجه به کم شدن میزان بارش در کشور ما در سال های گذشته و برخی مشکلات تغییر اقلیمی، روند بیابان زایی در کشور ما آغاز است و با فرسایش خاک بر اثر کشاورزی بی رویه و از بین بردن حاصلخیزی خاک، این روند تشدید شده است. بیابان زایی منجر به طوفان های شن و ماسه می شود که خسارات زیادی به وجود می آورد. به طور مثال می توان به از ریل خارج شدن قطار ها و تصادفات جاده ای ناشی از این طوفان ها اشاره نمود.

جنگل زدایی و کشاورزی

از دیگر اثرات کشاورزی بر محیط زیست می توان به این مورد اشاره کرد که هجوم کشاورزان به اراضی جنگلی و تغییر کاربری این زمین ها به زمین های کشاورزی، منجر به جنگل زدایی شده است که علاوه بر تخریب اکوسیستم جنگل و از بین رفتن پوشش گیاهی، اکوسیستم حیوانات آن منطقه را نیز تغییر می،دهد و حتی منجر به از بین رفتن بسیاری از این حیوانات خواهد شد. از طرفی جنگل ها فیلترهای طبیعی هوای آلوده هستند و وظیفه تصفیه کربن دی اکسید موجود در هوا و تولید اکسیژن را بر عهده دارند که با از بین رفتن پوشش جنگلی جلوی این اتفاقا گرفته می شود و آلودگی هوا رو به فزونی می رود. آلودگی هوا خود نیز بر روی محیط زیست بی تاثیر نیست و اثرات زیان باری برای انسان و محیط زیست و ... دارد.

تغییر کاربری زمین ها بر اثر کشاوری که نمود آن را میتوان در بیابان زایی و جنگل زدایی و تجاوز به حریم رودخانه ها دید، منجر به تغییر اقلیم، تغییر الگوی بارش، افزایش گازهای گلخانه‌ای،  تغییر در سطح آب، گرم شدن زمین و ... خواهد شد که در کوتاه مدت و بلند مدت خسارات زیادی را به انسان و محیط زیست وارد می کند.

در این نوشتار سعی شد که به بررسی اثرات کشاورزی بر محیط زیست پرداخته شود تا بهتر بتوانیم از محیط زیستمان محافظت کنیم.